पश्चिम आशियातील वाढत्या सैन्य संघर्षामुळे भारताची चिंता वाढली आहे. या क्षेत्रावर आपला भारत एलपीजी पुरवठ्यासाठी (LPG Cylinder) मोठ्या प्रमाणात अवलंबून आहे. भारतात वापरल्या जाणाऱ्या प्रत्येक तीन घरगुती एलपीजी सिलेंडरपैकी दोन पश्चिम आशियातून येतात. आता इराणने होर्मुझची समुद्रमार्ग बंद करण्याची धमकी दिली आहे, जो कच्चे तेल आणि एलपीजी पुरवठ्याचा प्रमुख मार्ग आहे. एका इकॉनॉमिक टाइम्सच्या अहवालानुसार, सध्या फक्त 16 दिवसांचा एलपीजी साठा भारताकडे आहे. अमेरिकेच्या इराणवरील हल्ल्यानंतर जर पश्चिम आशियातील तणाव आणखी वाढला आणि पुरवठा साखळी प्रभावित झाली, तर याचा सर्वात पहिला परिणाम सामान्य लोकांच्या स्वयंपाकघरावर होईल.
पेट्रोलियम आणि नैसर्गिक वायू मंत्रालयाच्या आकडेवारीनुसार, भारत इच्छा असूनही मोठ्या प्रमाणात एलपीजी साठवणूक करू शकत नाही. याचे कारण साठवणुकीच्या मर्यादित सुविधा आहेत. केवळ 16 दिवसांसाठी आवश्यक असलेला एलपीजी साठा भारत करू शकतो. त्यामुळे एलपीजी पुरवठ्यात कोणत्याही प्रकारचा अडथळा आल्यास देशात मोठे संकट निर्माण होऊ शकते. एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने नाव न सांगण्याच्या अटीवर इकॉनॉमिक टाइम्सला सांगितले की, जर आता ऑर्डर दिली तरी डिलिव्हरी पुढील महिन्यात किंवा त्यानंतरच येईल. साठवणुकीचीही मर्यादा आहे. सध्या तरी जास्त धोका नाही, फक्त सतर्क राहण्याची गरज आहे. भारतातील एलपीजीचा वापर गेल्या दशकात दुप्पट झाला आहे. सरकारी योजनांमुळे आता 33 कोटी घरांपर्यंत एलपीजी सिलेंडर पोहोचले आहेत. यामुळे भारताची आयातीवरील अवलंबिता देखील खूप वाढली आहे.
LPG Cylinder जास्त पेट्रोल खरेदी करण्याची गरज नाही
तथापि, पेट्रोल आणि डिझेलच्या बाबतीत भारताची स्थिती खूपच चांगली आहे. भारत दोन्हीचा निव्वळ निर्यातदार आहे, म्हणजेच आपण उत्पादित केलेल्या पेट्रोलच्या ४०% आणि डिझेलच्या ३०% निर्यात केले जाते. गरज पडल्यास, ही निर्यात देशांतर्गत बाजारपेठेत वळवता येईल. रिफायनरीज, पाइपलाइन, जहाजे आणि नॅशनल स्ट्रॅटेजिक पेट्रोलियम रिझर्व्ह (SPR) मध्ये कच्च्या तेलासाठी २५ दिवसांचा साठा आहे. इस्रायल-इराण तणावादरम्यान रिफायनर्सनी पॅनिक बायिंग केले नाही, कारण त्यांना वाटते की पुरवठा खंडित होण्याचा धोका कमी आहे.
LPG Cylinder पश्चिम आशियाव्यतिरिक्त मर्यादित पर्याय
पश्चिम आशियाव्यतिरिक्त एलपीजी आयातीचे पर्याय मर्यादित आहेत. अमेरिका, युरोप, मलेशिया आणि काही आफ्रिकी देशांतून एलपीजी खरेदी केला जाऊ शकतो. भारतात परंतु मार्ग लांब असल्याने पुरवठा पोहोचण्यास खूप वेळ लागेल. दुसरीकडे, 1.5 कोटी घरांपर्यंतच पाइप्ड नैसर्गिक वायू (PNG) केवळ पोहोचला आहे. देशात रॉकेलचा वापरही जवळपास बंद झाला आहे. त्यामुळे एलपीजीवरील अवलंबिता खूप वाढली आहे.
