भारतात भटक्या कुत्र्यांची समस्या एक गंभीर समस्या बनली आहे. (Stray Dogs In India) २०१९ च्या २० व्या पशुगणनेनुसार, भारतात १.५३ कोटी भटक्या कुत्र्यांची नोंद झाली, जी २०१२ मध्ये १.७१ कोटी होती. दिल्लीत ६०,४७२ कुत्रे असल्याचा अंदाज होता, जो आता आणखी जास्त असू शकतो. उत्तर प्रदेश, ओडिशा आणि महाराष्ट्र यासारख्या राज्यांमध्ये भटक्या कुत्र्यांची संख्या सर्वाधिक आहे. उत्तर प्रदेशात २० लाखांहून अधिक आणि महाराष्ट्रात १२.७ लाख कुत्र्यांची नोंद झाली आहे.
Stray Dogs In India कुत्र्याच्या चाव्याची संख्या
भारतात २०२४ मध्ये कुत्र्यांच्या चाव्याच्या ३७,१५,७१३ घटना नोंदवल्या गेल्या. जर आपण राजधानी दिल्लीबद्दल बोललो तर २०२५ मध्ये फक्त जानेवारी महिन्यात ३,१९६ (सुमारे १०३ प्रतिदिन) कुत्र्यांच्या चाव्याच्या घटना नोंदवल्या गेल्या. २०२४ मध्ये २५,२१० (सुमारे ६९ प्रतिदिन), २०२३ मध्ये १७,८७४ (सुमारे ४९ प्रतिदिन), २०२२ मध्ये ६,६९१ (सुमारे १८ प्रतिदिन) अशी प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत.
Stray Dogs In India भारतात रेबीजमुळे होणारे मृत्यू
रेबीज हा १००% प्राणघातक आजार आहे, ज्यावर वेळेवर उपचार न केल्यास तो प्राणघातक ठरतो. गेल्या काही महिन्यांत, अशी अनेक प्रकरणे समोर आली आहेत ज्यात एका लहान मुलीपासून ते एका कबड्डी खेळाडूचा कुत्रा चावल्याने मृत्यू झाला, हा मृत्यू रेबीजमुळे झाला. सरकारी अहवालानुसार, भारतात दरवर्षी सुमारे ३०० लोक रेबीजमुळे मरतात.
Stray Dogs In India WHO चा अहवाल काय म्हणतो?
WHO च्या मते, भारतात दरवर्षी १८,००० ते २०,००० लोक रेबीजमुळे मरतात. बहुतेक प्रकरणे नोंदवली जात नाहीत म्हणून असे घडते. भारतात (नोंदवलेल्या) कुत्र्यांच्या चाव्याच्या प्रकरणांबद्दल बोलायचे झाले तर, २०२४ मध्ये येथे सुमारे ३७.१६ लाख कुत्र्यांच्या चाव्याच्या घटना नोंदवल्या गेल्या. २०२४ मध्ये सर्वाधिक प्रकरणे महाराष्ट्र, गुजरात, तामिळनाडू, कर्नाटक आणि बिहारमध्ये नोंदवली गेली. २०२३ मध्ये, भारतात सुमारे ३०.५३ लाख कुत्र्यांच्या चाव्याच्या घटना नोंदवल्या गेल्या, २०२२ मध्ये सुमारे २१.९ लाख, २०२१ मध्ये १७ लाखांहून अधिक आणि २०२० मध्ये ४६ लाखांहून अधिक.
Stray Dogs In India सर्वोच्च न्यायालयाचा आदेश
या समस्येवर उपाय म्हणून, ११ ऑगस्ट २०२५ रोजी, सर्वोच्च न्यायालयाने दिल्ली-एनसीआरमधील सर्व भटक्या कुत्र्यांना रस्त्यांवरून काढून ६-८ आठवड्यांच्या आत आश्रयस्थानात हलवण्याचे आदेश दिले. यामुळे जोरदार वादविवाद सुरू झाला. तथापि, प्राणी कल्याण संघटनांनी या आदेशाला अव्यवहार्य आणि अशास्त्रीय म्हटले कारण इतक्या मोठ्या संख्येने कुत्र्यांसाठी आश्रयस्थानाचा अभाव आहे.
Stray Dogs In India कुत्र्यांच्या संख्येवर नियंत्रण ठेवणे
केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाने २०३० पर्यंत भारतातून कुत्र्यांमधील रेबीजचे उच्चाटन करण्यासाठी राष्ट्रीय कृती आराखडा सुरू केला आहे. भारत सरकारच्या पशुसंवर्धन आणि दुग्धव्यवसाय विभागाने भटक्या कुत्र्यांच्या संख्येवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी स्थानिक प्राधिकरणाने लागू करण्यासाठी पशु जन्म नियंत्रण (कुत्रे) नियम, २००१ (२०१० मध्ये सुधारित) लागू केले आहेत. या नियमांचा मुख्य उद्देश लोकसंख्या नियंत्रणासाठी भटक्या कुत्र्यांचे रेबीज विरोधी लसीकरण आणि भटक्या कुत्र्यांचे नसबंदी करणे आहे.
