८ नोव्हेंबर २०१६ रोजी, जेव्हा पंतप्रधान मोदींनी नोटाबंदीची घोषणा केली, तेव्हा रस्त्यांवर आणि परिसरात सर्व एटीएमबाहेर (ATM) लांब रांगा लागल्या होत्या. लोक पैसे काढण्यासाठी लांब रांगेत उभे राहायचे. त्या दिवशी नोटांसाठी लांब रांगेत उभे राहिलेल्यांना त्या दिवशी एटीएमचे महत्त्व नक्कीच समजले असेल. आज डिजिटल पेमेंटच्या काळात एटीएमची गरज कमी झाली असेल, परंतु जेव्हा डिजिटल युग नव्हते तेव्हा एटीएम खूप उपयुक्त होते. तुम्हाला प्रश्न पडला असेल की आज आपण त्याचा उल्लेख का करत आहोत. खरं तर, याच दिवशी जगाला पहिले एटीएम मिळाले. त्याच्या शोधाची कहाणी जाणून घेऊया.
ATM जगातील पहिले एटीएम कधी सुरू झाले?
जगातील पहिले एटीएम २७ जून १९६७ रोजी लंडनमधील एनफिल्ड परिसरात सुरू झाले. आज त्याला ५८ वर्षे पूर्ण झाली आहेत. जगातील हे पहिले एटीएम बार्कलेज बँकेच्या शाखेबाहेर बसवण्यात आले होते. आज लोक एटीएमचा वापर निर्भयपणे करत असतील, परंतु त्या वेळी जेव्हा लोकांनी पहिल्यांदाच मशीनमधून नोटा बाहेर काढताना पाहिले तेव्हा जग आश्चर्यचकित झाले. त्यावेळी ब्रिटिश अभिनेता रेग वार्नी यांनी जगातील या पहिल्या एटीएममधून पैसे काढले. बरं, आज त्याचे नेटवर्क जगभर पसरले आहे.
ATM एटीएमची कल्पना कशी सुचली?
जॉन शेफर्ड-बॅरन हे या मशीनचे शोधक मानले जातात. असे म्हटले जाते की बॅरन यांनी एटीएमचा शोध लावला कारण ते जेव्हा जेव्हा बँकेत पैसे काढण्यासाठी जात असत तेव्हा खूप लांब रांग असायची. त्यांना तासन्तास त्या रांगेत उभे राहावे लागत असे. शनिवारी बँक बंद असताना अनेक वेळा पैसे काढता येत नव्हते, तेव्हा त्यांना हे मशीन बनवण्याचा विचार अशा प्रकारे सुचला. त्या संध्याकाळी, जेव्हा ते घरी परतले, तेव्हा आंघोळ करत असताना त्यांना कल्पना आली की जर चॉकलेट वेंडिंग मशीनमधून चॉकलेट बाहेर येऊ शकतात, तर पैसे देऊ शकणारे मशीन का बनवू नये. आता लंडनमध्ये बसवण्यात आलेले हे जगातील पहिले एटीएम खूप बदलले आहे. बार्कलेज बँकेच्या शाखेत बसवलेले हे एटीएम २०१७ मध्ये ५० वर्षे पूर्ण झाल्यानिमित्त सोन्याचे बनलेले होते.
ATM भारतात एटीएम कधी आले?
गेल्या पाच दशकांपासून त्यात तांत्रिक बदल केले जात आहेत, जे अजूनही सुरू आहेत. भारतातील पहिल्या एटीएमबद्दल बोलायचे झाले तर, पहिले एटीएम १९८७ मध्ये येथे सुरू झाले होते. मुंबईत एचएसबीसी म्हणजेच हाँगकाँग आणि शांघाय बँक कॉर्पोरेशनने मुंबईतील एका शाखेत एटीएम मशीन बसवली होती. आरबीआयच्या मते, सप्टेंबर २०२० पर्यंत देशात २,३४,२४४ मशीन बसवण्यात आल्या होत्या. जॉन शेफर्ड यांनी यापूर्वी या एटीएम मशीनचा पिन सहा अंकी ठेवला होता, परंतु असे म्हटले जाते की त्यांच्या पत्नीला तो लक्षात ठेवण्यात अडचण येत होती, म्हणून त्यांनी तो ४ अंकी केला.
