तीळ हा भारतीय स्वयंपाकघरात एक अपरिहार्य घटक आहे. लहानसर दिसणाऱ्या या बियांमध्ये असते जबरदस्त पोषणशक्ती! पारंपरिक गोड पदार्थांपासून ते आधुनिक सॅलडपर्यंत तिळाचा वापर केला जातो. बाजारात याचे दोन प्रमुख प्रकार आढळतात. काळे आणि पांढरे. दिसायला भिन्न असले तरी या दोघांच्याही आरोग्यदायी फायद्यांमध्ये सूक्ष्म फरक आहे.
काळ्या तिळात पांढऱ्या तिळाच्या तुलनेत जास्त कॅल्शियम असते, जे हाडे व दात मजबूत ठेवण्यास उपयुक्त ठरते. याशिवाय काळ्या तिळावर नैसर्गिक साल राहते, ज्यामुळे फायबर आणि अँटीऑक्सिडंट्सचे प्रमाण अधिक असते. ही साल पचन सुधारते आणि शरीरात ऑक्सिडेटिव्ह स्ट्रेस कमी करते. शिवाय, काळ्या तिळात लोह, मॅग्नेशियम, फॉस्फरस आणि ओमेगा-३ फॅटी अ‍ॅसिड्सचे प्रमाणही अधिक असल्याचे काही संशोधनातून दिसून आले आहे.
पांढरे तीळ सौम्य आणि गोडसर चव असल्याने गोड पदार्थात वापरण्यास योग्य असतात. या तिळातूनही भरपूर प्रथिने, चांगल्या चरबी (Healthy Fats), आणि जीवनसत्त्वे मिळतात. साल काढलेली असल्याने काही अँटीऑक्सिडंट्स थोडे कमी असले तरी ते अजूनही उपयुक्त ठरतात. हे तीळ बाळंतपणातील आहारात किंवा मुलांना दिल्या जाणाऱ्या पदार्थात सहज मिसळले जातात.
काळ्या तिळाचे उपयोग: चिक्की, लाडू, भाज्यांमध्ये तडका, सूपमध्ये वरून टाकणे, किंवा दुधात मिसळून घेणे. यांचा रोजचा छोटा डोस शरीराला भरपूर पोषण देतो.
पांढऱ्या तिळाचे उपयोग: पोहे, पराठे, सूप, सॅलड आणि लाडू यामध्ये चव वाढवण्यासाठी वापरले जातात. विशेषतः गोड पदार्थात त्यांचा सुगंध खुलतो.
- दोन्ही प्रकारचे तीळ भाजून खाल्ले, तर त्यातील अ‍ॅन्टी-न्युट्रिएंट्स कमी होतात आणि पचनास अधिक सुलभ होतात.
- दररोज सकाळी एक चमचा तीळ कोमट पाण्यासोबत किंवा दूधात घेतल्यास पचनतंत्र, त्वचा, केस, आणि हाडे यांना फायदा होतो.
- आयुर्वेदानुसार, तीळ उष्ण गुणधर्माचे असल्याने हिवाळ्यात त्यांचा अधिक उपयोग केला जातो, मात्र योग्य प्रमाणात उन्हाळ्यातही तो चालतो.
काळे आणि पांढरे दोन्ही तीळ आपल्यासाठी उपयुक्त असले तरी विशिष्ट गरजांनुसार त्यांचा निवड करता येतो. हाडांच्या मजबुतीसाठी काळा तीळ, तर सौम्य चव व गोड पदार्थांसाठी पांढरा तीळ. नियमित प्रमाणात तिळाचा समावेश केल्यास संपूर्ण आरोग्यावर सकारात्मक परिणाम होतो.
