एकामागून एक नैसर्गिक आपत्ती उत्तराखंड, हिमाचल प्रदेश आणि आता जम्मू-काश्मीरमध्ये लोकांच्या जीवनावर वाईट परिणाम करत आहे. मुसळधार पाऊस, भूस्खलन आणि ढगफुटीमुळे(Cloudburst) मोठा विध्वंस झाला आहे. गुरुवारी जम्मू-काश्मीरमधील किश्तवाड येथे झालेल्या ढगफुटीत जवळपास ५० जणांचा मृत्यू झाला आहे, ज्यात दोन सीआयएसएफ जवानांचा समावेश आहे. २०० हून अधिक लोक बेपत्ता आहेत. ढगफुटीची घटना काय आहे आणि किती पाऊस पडल्यानंतर ढगफुटी मानली जाते, त्याची गणना काय आहे ते जाणून घेऊया? हे समजून घेऊया.
Cloudburst ढग फुटणे ही घटना काय आहे?
ढग फुटणे ही सामान्य पाऊस नाही. ही अशी परिस्थिती आहे ज्यामध्ये मर्यादित क्षेत्रात खूप कमी वेळात अत्यंत मुसळधार पाऊस पडतो. हा पाऊस इतका मुसळधार असतो की नद्या दुथडी भरून वाहतात, भूस्खलन होते आणि पूरसदृश परिस्थिती निर्माण होते. ही घटना भारतातील हिमाचल प्रदेश, उत्तराखंड आणि जम्मू आणि काश्मीर सारख्या डोंगराळ भागात सामान्यतः दिसून येते.
Cloudburstकिती पावसामुळे ढगफुटी होते?
भारतीय हवामान विभाग (IMD) नुसार, जेव्हा तासाला १०० मिमी किंवा त्याहून अधिक पाऊस पडतो तेव्हा ढगफुटी ही अशी परिस्थिती मानली जाते. हा पाऊस सामान्यतः मर्यादित क्षेत्रात २ ते ३ तास चालू राहतो, त्यानंतर ती ढगफुटीची घटना मानली जाते.
Cloudburst ढग फुटणे कसे घडते?
ढग फुटणे हे उष्ण आणि दमट वारे वर येतात आणि हे ढग थंड हवेच्या संपर्कात आल्यानंतर वेगाने थंड होतात तेव्हा घडते. यामुळे ढगांमध्ये असलेले पाण्याचे वाफ लवकर पाण्याच्या थेंबांमध्ये रूपांतरित होते, ज्यामुळे मुसळधार पाऊस पडतो. डोंगराळ भागात ही परिस्थिती अधिक धोकादायक बनते, कारण उतार आणि अरुंद रस्ते पाणी वेगाने खाली आणतात, ज्यामुळे पूर आणि भूस्खलनाचा धोका वाढतो.
Cloudburst सुरक्षितता उपाय
डोंगराळ भागात ढग फुटू नये म्हणून हवामानाच्या इशाऱ्यांकडे लक्ष देणे महत्वाचे आहे. लोकांनी नद्या आणि ओढ्यांपासून दूर राहावे आणि सुरक्षित ठिकाणी आश्रय घ्यावा. सरकार आणि स्थानिक प्रशासनाने चांगल्या ड्रेनेज आणि आपत्ती व्यवस्थापनाची व्यवस्था करावी.
