मधुमेह हा आजार आता केवळ वयोमानानुसार न राहता जीवनशैलीशी निगडीत झाला आहे. रक्तातील साखरेची असंतुलित पातळी दीर्घकाळ राहिल्यास शरीराच्या अनेक अवयवांवर परिणाम होऊ शकतो. त्यामुळे मधुमेह असलेल्या व्यक्तींनी त्यांच्या दैनंदिन सवयींत योग्य बदल करून आरोग्य टिकवणे आवश्यक आहे.
- आहार नियंत्रणात ठेवा –
मधुमेहाच्या रुग्णांनी कमी साखर व कमी कार्बोहायड्रेटयुक्त आहार घ्यावा. संपूर्ण धान्ये, हिरव्या भाज्या, फळे (विशेषतः कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स असलेली), प्रथिने यांचा आहारात समावेश असावा. प्रक्रिया केलेले खाद्य, साखरयुक्त पेये आणि जास्त तळलेले पदार्थ टाळावेत.
- नियमित व्यायाम करा –
दररोज किमान 30 मिनिटांचा चालणे, योग, प्राणायाम किंवा सौम्य व्यायाम केल्याने शरीरातील इन्सुलिनचा प्रभाव चांगला राहतो. यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रणात राहते.
- औषधांचे नियमित सेवन –
डॉक्टरांनी दिलेली औषधे वेळेवर घेणे अत्यावश्यक आहे. औषधांचा डोस स्वतःहून कमी-जास्त करू नये. वेळोवेळी डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन औषधांमध्ये आवश्यकतेनुसार बदल करावा.
- रक्तातील साखरेवर लक्ष ठेवा –
ब्लड शुगर टेस्ट नियमितपणे करून त्यातील बदलांवर लक्ष ठेवणे गरजेचे आहे. यामुळे वेळेवर आवश्यक त्या उपाययोजना करता येतात.
- ताणतणाव दूर ठेवा –
मानसिक तणावामुळे शरीरात कॉर्टिसोल हार्मोन वाढतो, ज्याचा परिणाम ब्लड शुगरवर होतो. ध्यान, योग, श्वसन तंत्र किंवा छंद जोपासण्याद्वारे तणाव कमी करता येतो.
- पायांची विशेष काळजी घ्या –
मधुमेह रुग्णांना पायांना इजा होण्याचा धोका अधिक असतो. त्यामुळे दररोज पाय धुणे, कोरडे ठेवणे, खवखवट्या भागांची निगा राखणे, चपला किंवा बूट घालताना काळजी घेणे आवश्यक आहे.
- डॉक्टरांकडे नियमित तपासणी –
दर 3-6 महिन्यांनी मधुमेहाच्या तपासण्या, डोळ्यांची व किडनीची तपासणी करावी. यामुळे गुंतागुंतीच्या समस्या लवकर ओळखता येतात.
मधुमेह ही आजीवन सांभाळायची अवस्था आहे. योग्य आहार, नियमित व्यायाम, औषधांचे काटेकोर पालन आणि सकारात्मक मानसिकता या गोष्टी अंगीकारल्या तर मधुमेहावर नियंत्रण ठेवता येते आणि दीर्घकाळ निरोगी जीवन जगता येते.
